η πολιτική … σαν σήμερα

Από την ανεξαρτησία των Ελλήνων[1]

 

Το 1791 ο Ρήγας θα διακηρύξει την εμπιστοσύνη του στις εσωτερικές δυνάμεις των ίδιων των ραγιάδων :

 

Μην ελπίζετε εις ξένους

και υιούς νενοθευμένους

η Πατρίς να λυτρωθεί.

Της Ελλάδος η πριν δόξα

με των τέκνων της τα τόξα

θέλει πάλιν επιστρέψει

νέους ήρωας να στέψει

 

Στις αρχές του 19^ου αιώνα η πίστη στις εσωτερικές δυνάμεις του Γένους για την προώθηση της ελληνικής ανεξαρτησίας θα αρχίσει να γενικεύεται, τόσο μεταξύ των δυτικοθρεμένων διανοουμένων, όσο και μεταξύ αρκετών ανθρώπων που ζούσαν στην τουρκοκρατούμενη Ανατολή, αλλά που, από τις εμπειρίες τους, ήταν σε θέση να γνωρίζουν το πολιτικό τοπίο της Ευρώπης.

 

Δεν διστάζω να είπω – αναφέρει το 1805 ο Κοραής στον Διάλογο δύο Γραικών – ότι και χωρίς άλλων βοήθειαν, μόνοι οι Γραικοί είναι ικανοί να θεραπεύσωσι την δυστυχίαν των … Η προσχώρησις αύτη εις το καλόν … είναι πλέον αδύνατον από δύναμιν ανθρώπινον να εμποδισθή.

…

Στον Ρωσσοαγγλογάλλο, που αποτελεί έμμετρη λαϊκή σάτιρα των αρχών του 19^ου αιώνα, ο ανώνυμος στιχουργός ασκεί καταρχήν σκληρή κριτική στις τέσσερις, κατά τη γνώμη του, κοινωνικές ομάδες που είχαν συμβιβαστεί με τους Οθωμανούς, (α) τους κληρικούς, (β) τους Φαναριώτες, (γ) τους κοτζαμπάσηδες, αλλά και (δ) τους μεγαλεμπόρους :

 

(α) Αυτή του Τούρκου η τυραννία

σ’ εμέ είναι ζωή μακαρία.

Αφού το ράσο τούτο φόρεσα,

πλέον τινά ζυγόν δεν γνώρισα …

(β) Της Ελλάδος η ελευθερία

είς εμέ είναι πτωχεία …

(γ) Ημείς το πλείστον μέρος εκ των πραγματευτών

θέλομεν πάντα άσπρα, κι ας έχομεν ζυγόν …

(δ) Αχ, το Γένος μου πολλά με κατατρέχει …

Αυτό, φίλοι μου, το παράπονον έχω,

και εις τους Τούρκους διά τούτο προστρέχω …

 

Πέρα, ωστόσο, από τη σάτιρα της εθελοδουλείας, ο στιχουργός ασκεί εξίσου αυστηρή κριτική και σε εκείνους που είχαν ενεποθέσει τις ελπίδες τους στην αποκλειστική παρέμβαση των ξένων Δυνάμεων, υποδεικνύοντας στους συμπατριώτες του την ανάγκη να προωθήσουν μόνοι τους και δυναμικά την υπόθεση της ελευθερίας τους.

 

Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται με περισσότερη σαφήνεια και η Ελληνική Νομαρχία. Το έργο αυτό, που τυπώθηκε ανώνυμα στην Ιταλία στα 1806, αποτελεί μιαν από τις πιο τολμηρές αναλύσεις του ελληνικού πολιτικού προβλήματος της εποχής του· θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως πολιτικό μανιφέστο : Ο συντάκτης του, αφού πρώτα στηλιτεύει την αμάθεια, την οκνηρία και, κυρίως, τους ιδιοτελείς συμβιβασμούς με τον κατακτητή, της ηγεσίας του Γένους … παρακινεί τους Έλληνες να σπεύσουν να ξεσηκωθούν μόνοι τους εναντίον των Οθωμανών και να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους τόσο από τους ξένους και αλλόθρησκους κυριάρχους όσο και από τους ντόπιους και «ομογενείς» δυνάστες τους.

---

[1] Ι. Κ. Χασιώτης, «μεταξύ οθωμανικής  κυριαρχίας και ευρωπαϊκής πρόκλησης», σ.σ. 226 κ.επ., πανεπιστημιακές εκδόσεις, Θεσσαλονίκη 2001